Walt Whitman RIP

I majored in literature so I know we humanists have this tendency to see literary references almost everywhere, even there where they are not. However, what I have just came across is astounding even to me.

I'm currently sick, so I spend a lot of time in front of my computer watching some videos on youtube etc. I was listening to some Lana del Rey song and I scrolled down to read the description and I saw this:

"Lizzy Grant reads and quotes a LOT from the poems of Walt Whitman. Whitman invented a humanist religion of self-realisation and self-actualisation. In an astonishing act of postmodern artistic vision, Lizzy invented Lana Del Rey, a chanteuse with a doomed desire for absolute love and a masochistic penchant for rich older men, and in Whitmanesque style, she brought Lana to life as one of the most exciting acts in music. Lana's neediness and despair connects with our world in financial decline and flux, and the public are feeling this connection. At Lovebox, I was utterly moved by an artist realising her vision beyond her wildest dreams. This is the end of the beginning of this story. Having met her at the Jazz Cafe, I can tell you Lizzy herself is sweet and guileless, a lovely person with time for everybody. The mystery of how much Lizzy is Lana, and how much Lana is Lizzy, will be chapter 2 of the most fascinating story in pop music today..."

.

My first reaction was one I probably should not quote here, its toned-down version being OMFG. Honestly, I'm not a huge fun of Lana Del Rey/Lizzy Grant but I like a few of her songs, however, this was too much. I understand that today's world is not into intellecutual qualities and we have to deal with it in whatever way we can - but this sounds over-intelletualized, and a lot. Or rather, as if someone has just been to a few philosophy or literature classes and feels the need to show it off - hence these pseudointellectual ramblings.

I feel like I owe it to Walt Whitman -may he rest in peace- to say a few words on him rather than futher comment on this nonsense. In a way, what was written in the above quote makes sense as in Whitman's poems the real "me" is distinguished from another "not me" to what the aouthor of the quote might refer when saying "Lizzy invented Lana Del Rey, a chanteuse with a doomed desire for absolute love" - but calling it "an astonishing act of postmodern artistic vision" is way out of line. Would we say the same thing about the act of guys dressing up as drag queens and performing Barbra Streisand songs? No. But we should if we choose to call every single attempt of having a stage alter ego an "act of postmodern artistic vision".

 If someone likes to indentify Lana with Whitman the better argument would be that they both seem to find an interest in American culture as the key theme. However, Whitman was probably more honest in his admiration for the United States, which for him was the greatest form "with veins full of poetical stuff"**. Del Rey, on the other hand seems to be at awe but at the same time seems to mock the iconic themes of American culture. 

To Whitman, every man and woman were the constituents of real poems. Apart from America, other important themes in his poetry were death and sexuality. Which would make sense as according to Freud these aspects of life were closely linked and Whitman believed that "death was the meeting place of ecstasy and annihilation"*** (but this is a topic for another post).

In his most prolific poem "Song of Myself"", Whitman says: "I celebrate myself, and sing myself"**** and he keeps repeating his "I" throughout the poem - which is - as my American literature professor said- "a recognizable product of American oratorial tradition". This "I" really is a key to many important speeches in American culture: the famous Martin Luther King speech or the recent speech of Michelle Obama during the campaign (which clearly refers to the classic speeches). It's not only about repeating this "I" but about the iplementation of personal story, the story about "me" into the political or other speeches. And it clearly works in America. Whitman said that he had "(...) a feeling or ambition to articulate and faithfully express in literary or poetic form and uncompromisingly my own physical, emotional, moral, intellectual and aesthetic personality in the midst of and tallying the momentous spirit and facts of its immediate days and of current America, and to exploit that personality, identified with place and date, in a far more candid and comprehensive sense than any hitherto poem or book."***** I wish I could say he succeeded but I've read a few more comprehensive works than his :)   

* youtube video Lana Del Rey - Without You -  Lovebox Festival - Live in London http://www.youtube.com/watch?v=aRZnJM703B4&feature=related
** Whitman, Walt - 1855 - Preface to Leaves of grass http://www.bartleby.com/39/45.html
*** Conn, Peter - 1990 - The Cambridge illustrated history of American literature, Guild Publishing London
**** Whitman, Walt -2006- "Song of Myself", Digireads.com Publishing 
***** Whitman, Walt -1888- “A Backward Glance O'er Travel'd Roads”
Pictures-source:
Whitman: americanpoets.com;  Del Rey: adocin.net

Bel Ami czyli Uwodziciel... głupoty dystrybutorów ciąg dalszy

Podczas popołudniowego przeglądu prasy omal nie oplułam gazety - na rzecz atrakcyjności tekstu powiedzmy że kawą /kto mnie dobrze zna i tak wie że chodzi o colę/ - kiedy trafiłam na reklamę filmu, na którego premierę już od jakiegoś czasu czekałam. Chodzi o adaptację powieści Guya de Maupassanta Bel-Ami. Tytuł wiele mówi osobom, które powieść przeczytały i wiedzą że jest on może nie kluczowy dla tego utworu, ale w dużej mierze oddaje jego charakter. Można to przetłumaczyć z francuskiego jako 'Piękny Przyjaciel' (w polskim wydaniu z 1992 roku przetłumaczone jako 'Piękny Pan'). Jest to określenie używane w powieści w stosunku do głównego bohatera, George'a Duroya. Film nakręcony w języku angielskim również zachował francuski tytuł Bel Ami.  Ku mojemu zdziwieniu polski dystrybutor zdecydował się na tłumaczenie tytułu. I to jakie. Najwyraźniej nie ma filmu w Polsce bez przekombinowanego tytułu. Po co zostawiać oryginał - pozwolę sobie dodać, iż dotychczasowy polski przekład powieści Maupassanta nosił tytuł Bel-Ami, więc nie istniała potrzeba wymyślania niczego nowego- jak można jedną z kluczowych powieści francuskich przetłumaczyć jako Uwodziciel. Jest to ewidentnie tani zabieg mający przyciągnąć do kina tłumy, które prędzej zwiedzie ten tytuł niż świadomość iż film jest adaptacją klasyki literatury europejskiej. Czyli kolejny przypadek kiedy dystrybutor obraża potencjalnego widza. Ale na tym nie koniec. Dalej z reklamy dowiadujemy się że można kupić powieść Uwodziciel. Bel Ami ... i ta dam - mamy nagle zmieniony również tytuł książki. 

Jednak po dalszym researchu okazuje się że polskie kino odosobnione nie jest - brazyliski tytuł filmu brzmi podobnie, chociaż zachował część oryginalnego: Bel Ami. O Sedutor (Znaczący ni mniej ni więcej jak 'Bel Ami. Uwodziciel'). 

Nie odbiorę sobie przyjemności dalszego szyderstwa z polskiego dystrybutora i zacytowania znajdującego się na plakacie reklamowym opisu filmu: "Przy nim każda jest niegrzeczna". I tym pięknym akcentem kończę ten post. Chyba aż sama poczułam się bardziej niegrzeczna. 

U dołu porównanie polskiego wydania z 1992 roku oraz nowego z 2012  (oba nakładem wydawnictwa Siedmioróg).

“Gilmore Girls” series as an example of good common culture

There are many definitions and approaches towards culture. Frank Raymond Leavis perceives culture as something elitist, kept by the minority. According to him, the twentieth century is marked by the cultural decline. Most of the contemporary culture is classified as popular culture, as it is shared by bigger masses of the society, omnipresent and crosses international boundaries. This ubiquity was achieved due to the Industrial Revolution and the emergence of the different types of media. The technological development made possible the production of cheap culture products. The popular culture is frequently referred to as mass culture, which conveys rather negative connotations. In the second half of the twentieth century many intellectuals initiated a debate on the mass culture. One of its key figures was Dwight Macdonald whose approach was highly critical. He believes that “mass culture undermines the vitality of high culture”[1] and leads to the infantilization of people. Moreover, Earnest van Haag compares its consumption to the certain form of repression: “the empty texts and practices of mass culture are consumed to fill an emptiness within”(An Introduction 1997: 39).

Yet despite the common criticism of popular culture and its superficiality, there were some intellectuals who dared to oppose it. Stuart Hall and Paddy Whannel in The Popular Arts discarded the arguments of popular culture critics, which stated that “all high culture is good and that all popular culture is bad, for an argument which says (…) that some popular culture is also good”(An Introduction 1997: 64). Furthermore, they claimed that there is no use of comparing the music of Cole Porter and the one of Beethoven as they were creating different types of music, and thus bringing different types of satisfaction. Nor it is a question of superiority and inferiority.

           
         Raymond Williams, whose works are considered to be the foundation of culturalism, represented another „liberal” view. He claims that “culture is ordinary, in the sense that culture is not a collection of special objects locked away in a museum”[2]. Williams rejects the Marxist idea of people as masses. He believes that “there are no masses, only ways of seeing people as masses”[3] and perceives culture as “a definition of the ‘lived experience’ of ‘ordinary’ men and women, made with their daily interaction with the texts and practices of everyday life” (An Introduction 1997: 56). Williams suggests interactional view of culture that ruptures the confines detaching literature, politics, culture and everyday-life issues. He rejects the exclusivist notion of culture, seeing it as rather collective, democratic than individual idea and coined the term good common culture. In “Culture and Society” Williams states that there is no need for measure of equality between common and elitist culture, since “a physicist would be glad to learn from a better physicist” and “a good physicist” would not consider himself “a better man than a good composer, chess player, carpenter or runner”[4]

The example of good common culture is “Gilmore girls” series, produced by WB, which first appeared on television in 2000, and now has just started its seventh season. It is an adorable, intelligent comedy-drama focused on the relationship between a young single mother, Lorelai Gilmore (played by Lauren Graham) and her teenage daughter, Rory (Alexis Blendel). Lorelai’s strongly independent nature made her oppose to her old-money family after she became pregnant and refuse to marry the father of her child. She decided to raise daughter on her own and promised herself to provide her with the opportunities she never had. To give Rory life different from the one she used to have, far away from the confines of propriety. Lorelai started as a maid in Independence Inn but after some time she became its manager. Her daughter has grown into an intelligent, sensible and well-read girl, “who must occasionally play the parent to her impetuous mother”[5]. They were dreaming of Rory’s education at the Harvard University since Rory was 4-years old and it became possible after this young woman was admitted to a prestigious prep school. Gilmore girls are the best friends, they share same interests, same intellect and understand each other without words (though they use plenty of them). They live in a fictional town in Connecticut, Stars Hollow. The place is filled with the eccentric but adorable, perfectly fleshed out characters. Besides presenting common problems the girls have to face, the authors of the series decided to include many allusions and references to famous classic movies, important personages of public life, but also to literary texts, the canon of literature, authors, philosophers, cultural approaches and tendencies or historical events. Dan Jewel, a senior editor at Biography Magazine in New York, states that the show is “filled with small charms, from a terrific ensemble cast to dialogue packed with more clever one-liners in an episode than are in an entire season of most of the sitcoms”[6].

“Gilmore Girls” series’ popularity makes it a part of popular culture yet it is also highly praised by the critics for its great sense of humor, wit and omnipresent cultural references and is called by Jonathan Storm, a reviewer from The Philadelphia Inquirer, “the most endearing and literate prime-time TV show ”[7]. Raymond Williams stated that nowadays “we have much more bad culture (…), but we also have much more good culture. (…) we live in an expanding culture, and all the elements in this culture are themselves expanding” (Williams 1997: 14). Moreover, Whannel and Hall in The Popular Arts suggest that rather than worrying about the effects of popular culture we should look forward or even educate a more demanding audience. And that is what the “Gilmore Girls” series is actually doing. The show expands culture by integrating high culture elements with the popular culture, makes it more approachable, and thus guides and trains the more aware audience.

This incorporation of the references to the canon of the literature, cultural approaches and tendencies, movements etc. into the TV series is the actual mixture of a high and popular culture, of the classic literature and the popular teenage-series. It makes people aware of many books they should know, or gives new, fresh view on them and adds some novel interpretation. We may find those highly esteemed representations of high culture in new contexts, notice how they may fit contemporary, everyday life. And thus, just as Williams said, also this elitist culture just as the common culture can become a part of everyday life or may represent it. One of good examples here would be a Lorelai’s words quotation referring to Samuel Beckett’s Waiting For Godot: (Lorelai and Rory were on one of the Friday dinners at the Gilmore’s residence; they were waiting at the table for Lorelai’s father, Richard, and the girls were ravenous) “Godot was here, he said: ‘I ain’t waiting for Richard’, grabbed a roll and left”[8].

Furthermore, Rory is such a delightful character that her being so well-read seems to make her teenage fans fascinated with her, want to became so erudite either. The classic and canon literature is then spread and applied to the kids who are believed to be interested in nothing more than computer games and the latest make-up trends. This protagonist actually makes reading in vogue, as all the teenagers who look up to her wants to be like her, and thus feel impressed by her being so literate. She makes both the American and the world canon literature popular by making it approachable for kids, and thus the high culture is expanded into the popular culture and somehow becomes a part of it. Eventually, “Gilmore Girls” turns, to a certain extent, high culture into a popular one, being then both popular and elitist. This endorsement of reading a classic literature encouraged the Family Friendly Forum’s Script Development Fund to support the show.

Williams in “The Analysis of Culture” says that we “shall find in some cases, that we are keeping the work alive because it is a genuine contribution to cultural growth” and we should “relate the interpretation to the particular contemporary values on which it rests ”[9]. And that is what the show’s authors do. Using the classic literary positions and situating them into the funny dialogues, making of the important motives some kinds of metaphors of an everyday life adds some freshness and makes them more appealing for the contemporary audience. So not only kids but also the adults feel attracted to read some of the mentioned books, to know better its protagonists. One of the most frequently quoted novels are F.Scott Fitzgerald’s The Great Gatsby and Herman Melville’s Moby Dick, which are obviously considered to be one of the greatest masterpieces of American literature (f.ex. before stealing a yacht: “You know the beginning of Moby Dick, when narrator says that when he finds himself growing grim about the mouth and wanted to knock the people’s hats off, he takes to the sea? Well I feel like knocking people’s hats off”[10]). But beside them, in the series reappear the names of Henry James (“What is this? A Henry James novel? The young lady acts up and her family ships her off to Europe?”[11]), Charles Dickens (“I love e-mail. Everyday Rory and I write each other multiple times.” “You enjoy typing to people more than talking to them?” “Wrong perspective. E-mail is a return to the romantic days of letter writing. It’s pure Dickens”[12] or “This is the kind of cold you read about in Dickens’ novels. We should be in a workhouse or shilling for Fagin…It’s been the coldest winter in the history of winter”[13]), Edgar Allan Poe, Marcel Proust, William Shakespeare (“(…) there’s cute jealous and there is Othello”[14]; about Romeo and Juliet production: “How often do you get to see teenagers speak in iambic pentameter and kill themselves?”[15]) or the Russian writers like Pushkin or Dostoyevsky. Not mentioning the multiple references to classic plays and movies (utterance ‘gentleman caller’ instead of ‘boyfriend’, from Tennessee Williams’ “A Streetcar Named Desire”) and incorporation of its famous quotations into everyday language (“Louis, I think it is a beginning of a beautiful friendship” from Casablanca). All these cultural and intertextual repartees keep the high cultural artifacts alive in a common awareness.

There is a constant challenge to guess what they refer to at a given moment. It’s like a quiz. The authors do not explain what refers to what, and the audience is expected to figure it out on their own. That means that the audience is actually believed to be intelligent, which is not that frequent among the TV producers. It is a real intellectual feast; each time you notice something you missed the last time you watched it. What is more, if the audience does not recognize some personage or title mentioned in the show, people feel like they want to know who that person was in order to get a hint. And in the Google era, there is nothing easier than to put a name in the Google searcher. As they finally get the results they may become so interested that we want to learn some more about a given person, cultural movement, book, movie etc. mentioned in the show. And thus the audience’s intellectual capacity enlarges, the newly gained knowledge makes them more aware of their culture or the culture of other nations.

John Storey claims that “good popular culture (popular art) is able to re-establish the relationship (‘rapport’) between performer and audience that was lost with the advent of industrialization and urbanization” (An Introduction 1997: 66). “Gilmore Girls” does restore this kind of relationship. Not only the audience feels close to the protagonists and their problems but also becomes a part of their extraordinary and incredibly intelligent world full of the popular and high culture references.

Storey citing The Popular Arts states that it “is possible ‘to break with the false distinction… between the ‘serious’ and the ‘popular’ and between ‘entertainment’ and ‘values’” (An Introduction 1997:65). “Gilmore Girls” is both ‘serious’ and ‘popular’ and stands for both ‘entertainment’ and ‘values’. It combines those elements and expands the definition of both popular and high culture, presenting that these notions do not exclude each other, and that their coexistence is possible. It not only makes the components of elitist culture popular but also plays certain didactic role by using its protagonists and humorous dialogues to encourage teenagers, and adults as well, to read classic literature, get interested in history and culture.

A.Frąckowiak

---

[1] Storey, John An Introduction to Cultural Theory and Popular Culture; 1997

Hereafter cited in the text as An Introduction

[2] Williams, Raymond “Culture is Ordinary”; In Ann Gray and Jim McGuigan (Eds.), Studies in Culture:

An Introductory Reader; London: Arnold 1997, pp. 5-14; Hereafter cited in text as Williams

[3] www.ucalgary.ca/~rseiler/williams.htm

[4] Williams, Raymond Culture and Society; Harmondsworth: 1963

[5] Wertheimer, Ron “A Mother and a Daughter, Both With Growing Pains”; New York Times: Oct. 5, 2000

http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9A07EFDC1E3DF936A35753C1A9669C8B63

[6] Jewel, Dan “WB’s Drama Is Stooping Where It Need Not”; Media Life: Nov. 11, 2002

[7] Storm Jonathan, from The Philadelphia Inquirer; http://abcfamily.go.com/gilmoregirls/critics.html

[8] quotation from “Gilmore Girls”, season 2, episode: “Back In the Saddle Again”

[9] Williams, Raymond „The Analysis of Culture” In John Storey (Ed.), Cultural Theory and Popular Culture: A Reader; 1993 pp.64

[10] quotation from “Gilmore Girls”, season 5, episode: “Blame Booze and Melville”

[11] quotation from “Gilmore Girls”, season 5, episode: “Say Goodbye to Daisy Miller”

[12] quotation from “Gilmore Girls”, season 4, episode: “Scene in A Mall”

[13] quotation from “Gilmore Girls”, season 5, episode: “Girls in Bikinis, Boys Doing the Twist”

[14] quotation from “Gilmore Girls”, season 3, episode:

[15] quotation from “Gilmore Girls”, season 2, episode: “Run Away, Little Boy”

Tłumacząc Shakespeare'a

W trakcie researchu na temat forów poświęconych tłumaczeniom natrafiłam na bardzo interesujący artykuł na temat przekładów Shakespeare'a, dodatkowo dający wgląd w środowisko tłumaczy literackich i wydawnictw. Tekst napisany został przez Annę Staniewską, specjalistkę od dramatu elżbietańskiego i wieloletnią edytorkę tłumaczonych utworów Shakespeare'a, co stanowi wystarczającą rekomendację.

Poświęcony jest głównie ostrej krytyce przekładów Słomczyńskiego, porównuje też fragmanty jego tłumaczeń, z tymi Paszkowskiego, Brandstaettera, Berwińskiej czy Sity.

Oto fragmenty artykułu Staniewskiej:

"W sławnym obscenicznym dialogu Hamleta z Ofelią (III, 2) Hamlet mówi: 'That's a fair thought to lie between maids' legs' - co jest tak jasne, że nikt nawet nie komentuje, wszyscy tłumacze (...) przełożyli to poprawnie: 'Miła jest myśl (Miło myśleć) o leżeniu między nogami dziewcząt' lub podobnie. Słomczyński myli nieprzechodni czasownik to lie z przechodnim to lay - kłaść - i wali: 'Piękna to myśl do włożenia między nogi dziewczyny'. Pomijam już całą nierorzeczność tego zdania, ale trzeba być zupełnie wypranym z jakiejkolwiek znajomości epoki, historii, wiedzy o literaturze, żeby nie wiedzieć, że Szekspir, zawsze bardzo konkretny w swych najśmielszych nawet obrazach i metaforach, nie mógłby czegoś takiego napisać ani chyba pomyśleć; takie zdanie mógłby może napisać Różewicz czy Białoszewski, ale na pewno nie Szekspir (...)".

"W Hamlecie jeden Grabarz mówido drugiego (V, I): 'Come my spade', co znaczy: 'Dalej, do łopaty!', 'Nuże, za łopatę!', 'No, teraz za łopatę!' (przekład Chwalewika). Come oddzielone przecinkiem znaczy tyle co 'no, no', 'dalejże' lub coś podobnego - Słomczyński tłumaczy: 'Łopato moja, ruszaj' (...)".

Staniewska zasłużenie krytykując dyletanctwo Słomczyńskiego (fragment "Łopato moja, ruszaj" w szczególności poruszył moje serce), wyraźnie chwali przekłady Paszkowskiego, ja jednak mimo wszystko nie mogę się oprzeć wrażeniu, że jego tłumaczenie nie zawsze oddaje piękno wersów Shakespeare'a, a często język przez niego użyty przywodzi na myśl szlachtę sarmacką niż elżbietańską Anglię.

np.

Lecz starość nie radość, napadłszy znienacka

Zwaliła mnie swoim obuchem;

Znikł kuraż i rezon, i mina junacka:

Ni śladu, żem kiedyś był zuchem.

But age, with his stealing steps,

Hath claw'd me in his clutch,

And hath shipt me intil the land,

As if I had never been such.

Nie muszę chyba dodawać, że pierwszy fragment pochodzi z przekładu Paszkowskiego, a drugi z oryginału.

Poniżej podaję link do artykułu:

http://http://serwistlumacza.com/content/view/25/32/

Przy okazji odkryłam, że poza przekładami Paszkowskiego mam też w domu dwa tłumaczenia w wykonaniu Słomczyńskiego (Makbet i Wieczór Trzech Króli), więc chyba zabiorę się do czytania:) A przy okazji dowiedziałam się dlaczego dużo toporniej czytało mi się Wieczór w przekładzie, niż w oryginale.

Błędy tłumaczeniowe cd.

Jako że oglądałam niedawno New Moon na DVD, pozwolę sobie wytknąć dwa fragmenty, na które szczególnie zwróciłam uwagę pod względem tłumaczenia. Muszę od razu wyjaśnić, że podczas oglądania raczej sporadycznie spoglądam na napisy, więc pewnie co nieco mogło umknąć mojej uwadze. Pominę też mniejsze błędy które pojawiają się jak jeden mąż w każdym filmie.

Jednak jeden fragment był rażący w kwestii merytorycznej. Nawet mniejsza z tym że tłumacz nie przeczytał książki (bo to przecież nie ją miał tłumaczyć, a film -chociaż w tym przypadku przeczytanie oryginału by się przydało); problem polega na tym, iż tłumacz nawet nie przeczytał ze zrozumieniem całego scriptu, który dostał do przetłumaczenia. Przykładem jest scena kiedy Jacob przychodzi do Belli (przez okno) i próbuje ją skłonić żeby domyśliła się kim/czym on jest. Wtedy mówi: "The killer part is that you already know", co zostało przetłumaczone na "Już wiesz, że zabijam" Jest to pozbawione sensu z racji tego, że Jacob nikogo nie zabija, o czym zresztą mówi parę scen dalej ("we're not killing anyone"). Ta kwestia dotyczy tego, iż dobija go, że ona zna jego sekret, tylko jest tego nieświadoma, że opowiadał jej o legendach bla bla bla i liczy, że ona się domyśli, bo on jej tego sekretu zdradzić nie może. Dlatego już lepiej byłoby to przetłumaczyć jako "Najlepsze, że tak naprawdę już wiesz" czy coś w tym stylu.

Druga drażliwa kwestia nie jest już jednak wynikiem winy tłumacza, przynajmniej nie tego od filmu. Chodzi mi o cytat z Shakespeare'a pojawiający się w filmie, którego tłumaczenie zostało zapożyczone z wersji Paszkowskiego. Wiem, że może nie wypada się czepiać jego tłumaczeń, ale nie mogę się oprzeć wrażeniu, że fakt, iż Paszkowski "zjadł" jedno słowo z oryginału, psuje efekt (przynajmniej w moim subiektywnym odczuciu), i wyraźnie mi tego słowa brakuje w polskiej wersji. Zwłaszcza że to część mojej ulubionej sceny z "Romeo i Julii" (kiedy Romeo żegna się w grobowcu z ciałem martwej - jak mu się wówczas wydaje -Julii).

Eyes, look your last!

Arms, take your last embrace!

And lips, O you, the doors of breath,

Seal with a righteous kiss

A dateless bargain to engrossing death!

Oczy, spójrzcie po raz ostatni!

Ramiona, po raz ostatni zegnijcie się w uścisk!

A wy, podwoje tchu,

Zapieczętujcie pocałowaniem

Akt sojuszu ze śmiercią na wieczne czasy

mający się zawrzeć.

Po co poprawiać Shakespeare'a? Wiadomo, że drobne zmiany czasem muszą być, ale jak mamy czarno na białym "lips" to po co je wyrzucać? Paszkowski chce tu może sprawdzić nasze rozumienie metafor i stąd te pozostawione same sobie "podwoje tchu" (FYI, Shakespeare i Paszkowski zastosowali tu kenning, średniowieczny środek stylistyczny: połączenie dwóch wyrazów, które miały metaforycznie omawiać konkretne słowo, czyli "podwoje tchu"=usta).

Nie wiem czy nie przydałoby się jakieś nowe tłumaczenie "Romea i Julii", bo porównując ze sobą obie wersje, polska wersja wypada blado.

P.S. Polecam włączenie i oglądnie obu scen jednocześnie - niezłe compare &contrast:)

Ridiculous translations of movie titles

Zawsze się zastanawiam czym kierują się ludzie, którzy mają przed sobą prosty tytuł do przetłumaczenia, a zmieniają go w jakieś słowne bohomazy.
W rezultacie głupio mi kupić bilet na dany film, bo jego tytuł jest tak niedorzeczny, że nie jest mi w stanie przejść przez usta bez wywoływania odruchu wymiotnego ("Poproszę bilet na 'Wciąż ją kocham'". Blah!).

Nie wiem czy wynika to z jakiegoś poczucia misji, by wyrazić o czym jest film poprzez bardziej opisowy tytuł, czy może z chęci pokazania własnej kreatywności. No idea.

Wśród najnowszych filmów pojawiły się dwa tłumaczenia, które w sposób szczególny przyprawiają o mdłości:
- "Twój na zawsze" - co zapowiadałoby ckliwy melodramat, podczas gdy to film o zbuntowanym chłopaku, złym na cały świat. Owszem, pojawia się wątek romantyczny, ale niekoniecznie przywołujący na myśl ckliwe romanse w stylu "Love story" (tytuł oryginalny to "Remember me");
i
- "Wciąż ją kocham", tu owszem, skojarzenia z typowym wyciskaczem łez będą na miejscu, jednak film traktuje o niuni, której ukochany wyjeżdża na wojnę, a ona pisze do niego listy, stąd tytuł w oryginale brzmi "Dear John".

Innym nowym tytułem, który niedługo wejdzie do nas do kin (chociaż ze sporym opóźnieniem, bo w UK już jest na DVD, ale to żadna nowość) jest "An Education", który u nas pojawi się pod równie enigmatycznym tytułem: "Była sobie dziewczyna". Drogą dedukcji doszłam jednak do tego co tłumacz miał na myśli. Film ten jest bowiem adaptacją powieści Nicka Hornby, autora m.in. "About a boy", przetłumaczonej na (uwaga!uwaga!) "Był sobie chłopiec". Stąd już bardzo krótka droga do zrozumienia tłumaczenia "An Education". W ramach kontynuacji, następne powieści Hornby'go pewnie doczekają się tytułów "Była sobie kaczka" czy "Była sobie kanapka".

Innym tytułem, który mi nie przypadł do gustu, było przetłumaczenie "The other Boleyn girl" na "Kochanice króla". Nie wiem czy to ten seksistowski tytuł tak denerwuje czy to, że kiedy oryginalny tutuł kładzie nacisk na drugą siostrę Boleyn, polski zmienia tą koncepcję poprzez liczbę mnogą. W każdym razie, czy nie lepiej byłoby przetłumaczyć ten tytuł na np. "Druga siostra Boleyn"? Chociaż z drugiej strony polski tytuł sugeruje że w filmie widzowie doczekają się seksu, więc przyciągnie tych, którzy nie wiedzą że Henryk VIII + Boleyn = sex anyway:)

Jednak najbardziej śmieszy mnie tłumaczenie całej serii "Twilight" na język francuski. To jest po prostu nie do pobicia. Część pierwsza ("Twilight", czyli nasz "Zmierzch") nazywa się "Twilight-Chapitre 1: Fascination" ("Fascynacja"), w wyniku czego cała seria Twilight Saga jest nazywana Saga Fascination. Ale na tym nie koniec. Więc mamy:

1cz: "Twilight" ("Zmierzch") - "Fascination" (w całości: "Twilight-Chapitre 1: Fascination")

2cz: "New Moon" ("Księżyc w Nowiu") - "Tentation" , czyli "Pokusa"("Twilight-Chapitre 2: Tentation")

3cz: "Eclipse" ("Zaćmienie") - "Hesitation", czyli "Wachanie" ("Twilight-Chapitre 3: Hesitation")

4cz: "Breaking Dawn" ("Przed Świtem") - "Revelation", czyli "Objawienie/ Ujawnienie" ("Twilight-Chapitre 4: Revelation").

Po prostu fascynujące (pun intended:)).

Czym by jednak było objeżdżanie tytułów filmowych bez klasycznego już przykładu "Die Hard", czyli naszej polskiej "Szklanej pułapki". Tak, to już było, ale usprawiedliwię owe przynudzanie tym, iż zawsze należy nawiązać do klasyki jako punktu odniesienia:) Tłumaczenie owe od razu nam pokazuje, że tłumacz, czy też dystrybutor nie przewidział sequeli. Owszem, polski tytuł bardzo obrazowo odnosi się do wieżowca, tytułowej szklanej pułapki, w której uwięzieni są biedni ludzie, ale także nasz kochany Bruce Willis. No ale niestety, 2ga część "Die Hard"rozgrywa się już w innej, mniej szklanej, scenerii. Muszę jednak przyznać, że tytuł jest ciężki do przetłumaczenia, i gdyby nie fakt, że powstały sequele "Szklana pułapka" byłaby dobrym rozwiązaniem na wybrnięcie z opałów. No bo jak to przetłumaczyć? "Umierać ciężko", "Umierać ostro":), a może "Umierać powoli", zgodnie z jedną z definicji 'die hard': to take a long time in passing out of existence?:) Ja osobiście wolę tłumaczenie die-hard jako uparty, czy zagorzały (które można wywnioskować ze zwrotów typu 'die-hard fans') więc może "Uparty twardziel" albo "Uparty jak Bruce W." hihi:) Nie mam pojęcia. Macie jakieś pomysły czy pozostajemy przy futurystycznie brzmiącym tytule "Szklana pułapka"?

Inne dziwne/idiotyczne/bezsensowne tytuły to:
- "Dirty Dancing" - "Wirujący seks". No comments.

- "Gilmore Girls" - "Kochane kłopoty". czyli moje ulubione tłumaczenie stawiające na dekonstrukcję i próbujący poprzez tytuł przekazać, że owy serial będzie traktował o kłopotach, ktore pomimo całej swej kłopotliwości są jednak kochane:)

- "10 things I hate about you" - "Zakochana złośnica"

- "Reality Bites" - "Orbitowanie bez cukru". WTF? co to w ogóle znaczy? że mamy spodziewać się filmowej wersji "Jettsonów", którzy poszukują cukru, bo do tej pory musieli orbitować bez niego???

- "Three kings" - "Złoto Pustyni". nie wiem czy tłumacz bał się skojarzeń z "Wieczorem trzech króli" Shakespeare'a, którego tytuł notabene w oryginale brzmi "Twelfth Night"

- "Finding Neverland" - "Marzyciel". Ja bym chyba wolała "Szukając Nibylandii", ale powiedzmy, że "Marzyciel" jest całkiem catchy.

- "Prison break" - "Skazany na śmierć". Nie prościej byłoby "Ucieczka z więzienia"? Owszem. oba brzmią kretyńsko (a słowo 'ucieczka' nawiązuje do serii filmów z Kurtem Russellem), ale drugi jest przynajmniej zgodny z oryginałem

"Sex and the city" - "Seks w wielkim mieście". w sumie ten PL tytuł mi nie przeszkadza, chodzi raczej o kwestię merytoryczną. Każdy kto oglądał chociaż kilka odcinków tego serialu wie, że the city, czyli Nowy Jork, to piąta bohaterka tego serialu, stąd 'and' w tytule, sugerujące równowagę pomiedzy miastem i seksem. Jednocześni przyznaję, że "Seks i miasto" nie ma za bardzo sensu, ale dobrze wybrnęli z tego Hiszpanie: "Sexo y Nueva York", czyli "Seks i Nowy Jork", ale jak już mówiłam do "Seksu w wielki mieście" nie mam zastrzeżeń.

Jeśli macie jakieś komentarze czy propozycje to czekam:)

PL translations suck, czyli słów kilka o kondycji polskich tłumaczeń

Co tu dużo mówić. Nie trzeba być filologiem, by zauważyć wiele rażących błędów tłumaczeniowych podczas każdego seansu kinowego. Po każdym filmie obiecuję sobie, że już nigdy nie spojrzę na napisy filmowe, żeby się niepotrzebnie nie denerwować. Niestety, zboczenie zawodowe filologa wygrywa jednak z instynktem samozachowawczym.

Nie zmienia to faktu, że taki stan rzeczy budzi pytania typu: kto zajmuje się tłumaczeniem napisów do filmu? Czy ta osoba w ogóle obejrzała film, którego tłumaczenia się podjęła? Bo czasami z braku sensu w napisach wynika że niekoniecznie (nie raz zdarzało się, że postać którą tłumacz określał przez pół filmu jako "on" okazywała się kobietą).

Inną kwestią są poważne braki w znajomości języka z którego się tłumaczy i/lub lenistwo tłumacza - bo jak się czegoś nie wie to zazwyczaj można to sprawdzić za pomocą podstawowego narzędzia pracy tłumacza, czyli słownika. Pierwszy przykład jaki przychodzi mi do głowy pochodzi z DVD "Gilmore Girls" (sezon 5 odc.20). Kiedy Rory rozmawia z Loganem o dziennikarskim stażu, Logan mówi:

"Internship rears its ugly head again", gdzie 'rear its ugly head' jest przetłumaczone dosłownie ("staż znów podnosi swój ohydny łeb"), a nie potraktowane jako idiom 'dać o sobie znać (w negatywnym znaczeniu)', co by miało większy sens w tym kontekście ("staż znowu daje o sobie znać").

Z tego samego sezonu "Gilmore Girls" (odc.22) pochodzi podobny przykład. Przez Stars Hollow przejeżdża wyścig kolarski, i najwyraźniej przed jadłodajnią Luke'a jest dziura na drodze, bo każdy przejeżdżający kolarz krzyczy "Big hole!", co wyprowadza Luke'a z równowagi i wyskakuje z kijem baseballowym. Wtedy kolarze zaczynają krzyczeć "Big bat!", co zostało przetłumaczone jako "Wielki nietoperz!". Tak, nawet kilkuletnie dziecko wie, że 'bat' to 'nietoperz', ale tłumacz powinien wiedzieć, iż to słowo oznacza też 'kij baseballowy'.

Podobne błędy występują w książkach, gdzie tłumacze często opuszczają trudniejsze fragmenty lub dodają od siebie całe zdania, których nie było w oryginale.

Przykładem jest tu koszmarne tłumaczenie "Zmierzchu" ("Twilight") Stephenie Meyer, a zwłaszcza pierwszej części sagi, które moim skromnym zdaniem niszczy trochę pierwsze wrażenie. Pamiętam jak czytałam wersję polską pierwszej części i przez pierwsze 100 stron zbierało mi się na wymioty w wyniku przesłodzenia i dziwnych zwrotów używanych przez tłumaczkę. Wiem jednak z doświadczenia, że nie należy judge a book by its translation:), więc przeczytałam też książkę w oryginale. No i rzeczywiście. Zupełnie inaczej się ją czyta. Mam wrażenie, że polska wersja stara się być bardziej teenage-oriented (w oryginale autorka używa trochę bardziej wyszukanego języka), a tłumaczka miała wyraźny problem z nadaniem odpowiedniego charakteru np. staromodnemu językowi głównej postaci męskiej, i często wychodziło to po prostu niezgrabnie (na obronę PL tłumaczki dodam tylko, że po tych pierwszych 100 stronach książkę czyta się już lepiej).

Innym problemem jest pomijanie zdań. Parę razy podczas czytania wersji angielskiej zdarzyło mi się zastanawiać jak bym przetłumaczyła dane zdanie, najczęściej ze względu na jakąś ciekawą strukturę. I kiedy chciałam porównać je z polskim tłumaczeniem, okazywało się, że tego fragmentu brakowało w polskiej wersji.

Kolejną kwestią jest wyrzucanie odniesień kulturowych. Nie wiem czy w przypadku "Zmierzchu" była to decyzja tłumacza czy wydawcy, ale jestem pewna, że wielu czytelników zna "Czarnoksiężnika z krainy Oz" i kojarzy postać Tchórzliwego Lwa (Cowardly Lion), a nawet jeśli nie, to można zrobić przypis dolny, często stosowany w takich sytuacjach. A tak z drugiego rozdziału wycięte zostało zdanie "I made the Cowardly Lion look like terminator". Ok, nie mówię że to zdanie wnosi wiele do książki, czy posuwa akcję do przodu, ale nie każde zdanie w książce ma koniecznie pełnić przełomową funkcję. Z jakiegoś powodu autorka chciała te zdanie w swojej książce, więc czemu go nie zostawić?

Inny przykład pochodzi znowu z "Gilmore Girls" (sezon 5, odc. 22), kiedy Lorelai otrzymuje koszyk z prezentami. W koszyku znajduje się m.in. odmładzające serum do twarzy Lumere, które ona komentuje:

"Apparently you put this on before you get on a plane and by the time you get off you're Dakota Fanning",

co zostało przetłumaczone na:

"Nakładasz przed wejściem do samolotu i gdy wychodzisz masz cerę nastolatki".

Pozbawianie tego serialu odniesień kulturowych jest bezmyślne biorąc pod uwagę, że stanowią one fundament tego serialu i to m.in. im zawdzięcza on swoją popularność. Poza tym Dakota pomimo dopiero co skończonych 16 lat zdążyła już zagrać w ok.30 filmach, więc istnieją spore szanse, że ktoś w Polsce jednak o niej słyszał (Tak, to ta mała dziewczynka z "Wojny Światów").

Ale żeby nie było, że tylko wyżywam się na polskich tłumaczach to muszę przyznać, że od trzeciego tomu sagi "Zmierzch", "Zaćmienia", zauważyłam postęp, a czwarty, "Przed świtem", był w niektórych fragmentach zabawniejszy niż wersja oryginalna, więc może pani tłumacz wyrobiła sobie w międzyczasie poczucie humoru. Lepiej późno niż nigdy.